Cykl ten ma na celu udokumentowanie i przybliżenie sylwetek osób szczególnie zasłużonych, które wywodzą się ze środowiska ryszewskiego lub zamieszkiwały tam i ofiarnie działały na jego rzecz, a o których czasami nie pamiętają już nawet obecni mieszkańcy Ryszewa i okolic.
Jesienią 2019 r. wydany zostanie 25. numer „Znad Pisy” w nowej edycji (tzw. książkowej), wydawnictwa które już na trwałe wpisało się w krajobraz kulturowy Ziemi Piskiej, zyskując swoją markę w regionie i kraju.
W 2013 r. ukazało się 4. wydanie (rozszerzone) wspomnieniowej książki prof. dr. hab. Hieromina Rybickiego pt. „Utracona młodość". Jej wydawcą, podobnie jak w przypadku poprzednich edycji, jest Akademia Pomorska w Słupsku.
Na pierwszej stronie okładki zamieszczono reprodukcję legitymacji Stanisława Stecia (1928-2002), polskiego robotnika przymusowego pracującego w Trzeciej Rzeszy.
W stosunku do pierwszego wydania książka wzbogacona została o wstęp i zakończenie (w polskiej i niemieckiej wersji językowej), które wyszły spod pióra Włodzimierza Stępińskiego. Do najnowszego wydania dodano również „Bibliografię wybranych opracowań i wspomnień poświęconych robotnikom przymusowym w Trzeciej Rzeszy", która jednak zawiera jedynie prace wydane w języku polskim i tłumaczone na język polski. Bibliografię opracował Wojciech Skóra.
Tytułem przypomnienia pragnę dodać, że Profesor jest z pochodzenia Pałuczaninem, urodził się w Cegielni (gm. Rogowo), zaś dzieciństwo i młodość spędził w pobliskim Gościeszynie. W omawianej książce opisał swoje przeżycia okupacyjne.
W czasie wojny, mając kilkanaście lat, został przymusowo zatrudniony w rolnictwie, a konkretnie w gospodarstwie Paula Schulza z Gościeszyna, miejscowego Niemca, który podczas okupacji pełnił również funkcję wójta (burmistrza) tamtejszej gminy. W gospodarstwie tym przymusowo pracowała również Janina Strzeżyńska (zd. Jankowska), mieszkająca obecnie w Ryszewie.
Intencją autora było przybliżenie pamięci o tragicznych następstwach wojny, przeżyciach i cierpieniu zwykłych ludzi, wykorzystywanych charakterze robotników przymusowych. Książka, choć dotyczy okupacyjnych przeżyć, wykracza poza ramy standardowych wspomnień.
Przede wszystkim poprzedzona została interesującym wstępem historyczno-etnograficznym, z którego można dowiedzieć się wielu ciekawych wzmianek o Gościeszynie i innych pobliskich miejscowościach.
Ryszard Wojciech Pawlicki
Hieronim Rybicki, Utracona młodość. Wspomnienia i refleksje z okresu wojny i okupacji 1939-1945, Słupsk 2013, Wydanie IV rozszerzone, ss. 149+60.
