Tej wsi już nie ma...
Szeroki Ostrów
Szeroki Ostrów (niekiedy Śniardewny Ostrów lub Kępa Śniardwy) jest największą wyspą na jeziorze Śniardwy, leżącą w południowej części akwenu, połączona z lądem groblą. Aby dojechać na wyspę należy w Zdorach w pobliżu szkoły skręcić w polną drogę prowadzącą w kierunku południowo-zachodnim. Po około 1,5 km przez pola zwane Odolaską docieramy do grobli.
Niektórzy historycy na Szerokim Ostrowie lokalizują strażnicę pruską (galindzką), która być może na krótko była wykorzystywana przez Krzyżaków podczas ich ekspansji na wschód. Jest to teza tym bardziej prawdopodobna, iż na pobliskim Czarcim Ostrowie (niem. Teufelswerder, Fort Lyck) było miejsce kultu Galindów. Tu odkryto bowiem całopalne cmentarzysko.
Wieś założono znacznie później. W 1566 r. książe Albrecht wydał przywilej lokacyjny dla wolnych - Janowi i Michałowi Rostkom. W dotychczasowych opracowaniach polskich i niemieckich podaje się, że wieś założono na prawie magdeburskim. Natomiast G. Białuński (Osadnictwo w rejonie Wielkich Jezior Mazurskich do początku XVIII wieku - starostwo leckie [giżyckie] i ryńskie) uważa, że Ostrów na Jeziorze Śniardwy (niem. Spirdingswerder) założono na prawie chełmińskim. Dobra na Szerokim Ostrowie istniały już w 1537 r., kiedy starosta Jerzy von Diebes sprzedał je Markowi Rostkowi. Zaś po jego śmierci przypadły one mężom córek, tj. właśnie Janowi i Michałowi Rostkom. W materiałach źródłowych brak jest informacji o powierzchni powstałej wsi, należy jednak sądzić, że obejmowała całą wyspę. Dobra na prawie chełmińskim zobowiązywano do naprawy zamków i zabudowań książęcych. Często jednak z obowiązku tego, jak i szarwarku, zwalniano za opłatą tzw. Freygeldu. Dla Szerokiego Ostrowa należność ta wynosiła 1 grzywnę. Wolni zobowiązani byli także na wypadek wojny do służby wojskowej z koniem i zbroją, ale w związku z przeludnieniem na Mazurach służbę tę pełnili tylko nieliczni. Ponadto kolejni właściciele dóbr na Szerokim Ostrowie zobowiązani byli do oddawania tzw. płużnego (Pfluggetreyde). Danina ta w przypadku Szerokiego Ostrowia była w wysokości 1 korca. Wolni na Szerokim Ostrowie otrzymali uprawnienia do zakładania pasiek w ogrodach i na granicy posiadłości oraz prawo do połowu ryb za pomocą małej sieci na tzw. potrzeby stołowe. Należy przypuszczać, że przynajmniej w początkowym okresie istniejąca osada miała kształt owalnicy, wymuszony jej lokalizacją na wyspie. Jednakże w dziewiętnastym i dwudziestym wieku osada rozciągała się wzdłuż drogi równoległej do południowo-zachodniego brzegu wyspy.
Liczba mieszkańców Szerokiego Ostrowia w poszczególnych latach była następująca: w 1867 r. - 47, 1871 r. - 37, 1895 r. - 37, 1925 r. - 35, 1939 r. - 30. W 1895 i 1930 r. powierzchnia wsi wynosiła 92 ha. Po 1933 r. Szeroki Ostrów w dalszym ciągu zachował status samodzielnej wsi, jakkolwiek był raczej przysiółkiem. Osada należała do gminy Zdory i parafii Kociołek Szlachecki. Na przełomie lat 1944/1945 Szeroki Ostrów składał się z 6 siedlisk, których właścicielami byli: Michael Adamy, Auguste Dudda, Kayka, Max Prystawik, August Sbresny. Dzieci z omawianej wsi uczęszczały do szkoły jednoklasowej w Zdorach, w której w okresie międzywojennym pracowali Schmidt i Emil Eichler. Pośrodku osady, około 100 m na północny wschód od cmentarza, znajdowała się wieża widokowa, z której można było oglądać panoramę całego akwenu Śniardw. Wieża znajdowała się na najwyższym wzniesieniu wyspy, zwanym dawniej Czarcią Górą (niem. Teufels Berg) o wysokości 123 m n.p.m. Prawdopodobnie właśnie tu należy lokalizować domniemaną strażnicę galindzką. Około 1943 r. robotnicy przymusowi z obozu w Zdorach usypali groblę, dzięki której wyspa uzyskała lądowe połączenie. Wcześniej łączność z lądem zapewniał niewielki prom, tzw. przewóz wozów.
W styczniu 1945 r. mieszkańcy osady musieli się ewakuować przed zbliżającym się frontem. Władze polskie osadę Szeroki Ostrów, zwany niekiedy po wojnie Czarcią Górą, przyłączyły do gminy Rostki. Jesienią tegoż roku osada była nie zamieszkała, jednak wszystkie budynki szczęśliwie przetrwały przejście frontu. Następnie Sprawozdanie Starosty Powiatowego Piskiego szczegółowo wylicza grunty do zasiedlenia: grunty orne - 60 ha, łąki - 10 ha, pastwiska - 20 ha, lasy - 5 ha, nieużytki - 5 ha. Po 1945 r. budynki zostały rozszabrowane.
W 1989 r. powstał projekt wybudowania na Szerokim Ostrowie luksusowego hotelu z polem golfowym. Wkrótce koncepcja ta upadła ze względu na protesty różnych środowisk, jakkolwiek społeczeństwo piskie opowiedziało się za realizacją tej inwestycji.
Ryszard Wojciech Pawlicki
